Hỏi: Xin các chân sư vui lòng trình bày về những phát triển gần đây trong ngành thông minh nhân tạo phát sinh (generative artificial intelligence) hay AI, chẳng hạn như ChatGPT, và nói đến tiềm năng cao nhất của công nghệ này. Có những mối lo ngại hay mối nguy tiềm ẩn nào mà chúng con cần biết đến không?
Trả lời của chân sư thăng thiên Saint Germain qua trung gian Kim Michaels, nhân Webinar Phục sinh 2023. Đăng ngày 11/5/2023.
Chúng ta hãy bước lui lại một chút và nhìn vào công nghệ nói chung. Đâu là mục đích cao hơn của công nghệ? Như ta đã có nói, ngay cả trong hai kiếp đầu thai chót của ta, ta đã thấy rõ là chừng nào con người còn dành ra từng nấy thời gian, từng nấy chú ý và từng nấy năng lực chỉ để kiếm sống và giữ cho cơ thể vật lý tồn tại, thì họ sẽ không còn gì sót lại để bước chân trên đường tâm linh và nâng cao tâm thức. Ta đã thấy rõ là mặc dù có nhiều cách để thực hiện điều này trong dài hạn, nhưng trong ngắn hạn, cách duy nhất là qua trung gian công nghệ, và công nghệ thì tất nhiên phải thông qua khoa học.
Khi con nhìn lại cách sống của con người chỉ 100 năm về trước hay chắc chắn là 200 năm về trước, con sẽ thấy gần như ai ai cũng sống trong một cộng đồng nông nghiệp. Họ phải thức dậy thật sớm buổi sáng để nuôi gia súc, họ phải làm lụng ngoài đồng ruộng, và buổi tối khi cuối cùng họ đặt lưng lên giường thì họ đã quá mệt mỏi để làm bất cứ gì khác. Ngay cả việc đọc sách cũng là quá sức nếu như họ biết đọc – và tất nhiên, nhiều người không biết đọc. Kể từ thời đó, điều đã xảy ra là công nghệ đã được sử dụng để mang lại cho họ một ngày làm việc càng ngày càng ngắn hơn, thời gian di chuyển cũng ngắn hơn, họ có thể nấu ăn nhanh hơn và làm nhiều việc khác cũng nhanh hơn, và họ tiết kiệm được thời gian. Chính điều này đã giải phóng thời gian của mọi người để họ thoát khỏi các công việc sinh tồn cơ bản đó.
Tất nhiên, con vẫn có thể nói là trong thế giới ngày nay, nhiều người vẫn bận rộn hơn bao giờ hết, vì khi họ có nhiều thì giờ rảnh rỗi hơn thì cũng có nhiều chuyện hơn sẽ lôi kéo sự chú ý của họ. Và hiển nhiên, đa số những chuyện lôi kéo chú ý của họ lại phát xuất từ nền công nghệ, chẳng hạn như internet, truyền hình, radio, sách đọc, vân vân. Dẫu sao con vẫn thấy được là mọi người, ít ra ở các nước giàu có hơn, có sự chọn lựa sử dụng thì giờ rảnh rỗi của mình để phát triển cá nhân, để tăng triển cá nhân, thậm chí để bước theo một đường tu tâm linh.
Và ở nhiều nước tiền tiến, con thấy ngày càng có nhiều người hơn bắt đầu đặt trọng tâm vào việc tăng triển cá nhân, luyện tập, thiền tập hay chánh niệm, hay nhiều việc khác nhằm tăng triển tâm linh. Rất có thể họ không gọi đó là tâm linh nhưng họ phát triển cá nhân, họ mở rộng tâm thức. Đó chính là mục đích của công nghệ từ một tầm nhìn cao hơn, và trong tầm nhìn này, công nghệ AI, công nghệ thông minh nhân tạo, có thể được xem vỏn vẹn là một bước tiến xa hơn, bởi vì khi con có càng nhiều công nghệ AI, khi nền công nghệ càng hiệu năng, thì nó sẽ càng có khả năng đảm nhận một số công việc lặp đi lặp lại mà người ta phải làm. Và điều này sẽ một lần nữa cho con người nhiều thời gian hơn để tập trung vào những việc khác.
Ta cũng biết là con luôn luôn có thể tranh luận là AI có thể tước mất việc làm của một số người, nhưng về lâu về dài, nói chung là nền công nghệ – hay công nghệ AI nói riêng – sẽ không khiến cho con người trở nên vô dụng. Luôn luôn sẽ có nhu cầu cần đến con người vì sẽ có giới hạn trong việc tận dụng công nghệ AI.
Bây giờ chúng ta có thể nhìn vào mặt trái của đồng tiền, trong khía cạnh cùng cực nhất của công nghệ là vũ khí hạt nhân. Tại sao các thày lại truyền rải kiến thức về cách làm vỡ hạt nguyên tử và chế tạo bom hạt nhân? À, một phần là vì các thày thấy được loài người không thăng vượt tâm thức nhị nguyên đủ nhanh, và trên thế giới có sự phân cực rõ rệt giữa Liên Xô và khối cộng sản một bên, và các quốc gia tự do hơn ở bên kia. Cho nên thật sự có hiểm họa xảy ra hết cuộc chiến này đến cuộc chiến nọ, và vì vậy việc phóng thích công nghệ hạt nhân sẽ khiến cho những nước nghĩ đến việc giao chiến phải cân nhắc: “Nếu chúng ta khai chiến với một nước có vũ khí hạt nhân thì cuộc chiến có tiềm năng leo thang đến mức nào? Không những nó có thể dẫn đến sự tàn phá đất nước mình mà liệu nó sẽ tàn phá cả hành tinh?” Ở Liên Xô, thật đã có những người thấy được là nếu mục đích của họ là bành trướng chủ nghĩa cộng sản đến toàn hành tinh thì họ không thể đạt mục đích này bằng cách tàn phá hành tinh trong một cuộc chiến hạt nhân.
Ta có thể nói với con là sau Thế chiến thứ Hai đã có thể có mấy cuộc chiến vô cùng tàn khốc rồi nếu nền công nghệ hạt nhân không được phóng thích. Có thể nói là công nghệ có một khía cạnh không mấy xây dựng là đẩy tình hình tới mức cùng cực đến độ, do tiềm năng của công nghệ, con người bị buộc phái xét lại và qua đó họ học được một vài bài học mà họ đã không sẵn lòng học hỏi một cách tự nguyện. Có thể nói là một khía cạnh của công nghệ là nó khiến cho những cú giáng của Trường đời Cay đắng càng đắng cay hơn để bắt buộc con người phải xuy xét trước khi hành động.
Và cũng thế trong chiều hướng này, công nghệ AI có thể giữ một vai trò, là trên thế giới có những người đang đầu tư tất cả tài nguyên, sự chú ý lẫn nguồn lực của họ vào công nghệ AI vì họ nghĩ họ có thể tạo ra một thực thể có sự ý thức– họ có thể chế ra một bộ máy có khả năng tự nhận biết. Đây là một giấc mơ, và cũng chính là giấc mơ của sa nhân từ ngàn đời. Sa nhân đã đeo đuổi chuyện này qua đủ mọi cách. Một trong những cách này là cái mà các thày, đặc biệt trong một đợt truyền pháp trước, gọi là quan niệm “con người maý móc” qua đó chúng tìm cách thu nhỏ con người xuống một trạng thái quên mất mình có tiềm năng quả vị Ki-tô, mình không còn chút phân biện Ki-tô nào nữa. Một con người như vậy chỉ biết nhắm mắt làm theo những kẻ lãnh đạo mình. Đó là điều Giê-su gọi là kẻ mù dẫn dắt người mù.
Như con có thể thấy ở một số quốc gia, chúng đã phần nào thành công trong chuyện này khi người dân không chịu chất vấn giới lãnh đạo của họ mà trái lại họ thỏa thuận với lãnh đạo: “Các ông bà mà không xen vào cuộc sống thường nhật của chúng tôi thì chúng tôi sẽ không xen vào chuyện chính trị của các ông bà.” Và con cũng thấy nhiều ví dụ của cách hành xử này suốt lịch sử ở những nước có một thiểu số thượng tôn quyền lực cai trị phần lớn dân chúng gần như đã trở thành nô lệ cho thiểu số thượng tôn – mặc dù trước đó họ đã không luôn luôn xem mình là nô lệ, nhưng bây giờ họ bị lừa gạt, chẳng hạn bởi một tôn giáo, để nghĩ rằng họ đang làm một công việc thật quan trọng nhưng họ chỉ đang thực hiện tham vọng của kẻ lãnh đạo. Việc xây cất các kim tự tháp ở Ai Cập phần lớn là do mong muốn của một số lãnh tụ nhằm tạo ra một tượng đài cho chính mình cho dù là, ban đầu, kim tự tháp đã không được xây dựng để làm lăng mộ. Và nhiều người dân cứ thế làm theo, họ làm theo vì họ tưởng là họ đang phục vụ một công cuộc gì hệ trọng lắm. Suốt lịch sử, con có thể thấy nhiều ví dụ khác như vậy.
Tất nhiên, một khía cạnh khác của giấc mơ nói trên của sa nhân nhằm tạo ra những kẻ nô lệ ngoan ngoãn vâng lời sẽ không bao giờ chất vấn chúng, là họ muốn có một bộ máy không mang đặc tính “phiền phức” cố hữu của con người là khả năng bước lui lại, nhìn vào tình thế trước mặt từ bên ngoài và tự hỏi: “Tại sao tôi lại làm chuyện này nhỉ?”
Để trích dẫn bài truyền đọc của Giê-su “TA LÀ cánh cửa mở mà không ai có thể khép lại” – con người có thể bị vướng kẹt rất sâu trong tâm thức chết hay tâm thức máy móc, nhưng con người không bao giờ có thể đánh mất khả năng nhận diện Ki-tô. Sa nhân đã nỗ lực tạo ra giống người không biết nhận diện Ki-tô đó, và mặc dù chúng đã tạo được những nhóm người đông đảo nhận ra Ki-tô một cách khó khăn, nhưng chúng đã không bao giờ thành công hoàn toàn. Điều này được chứng minh qua sứ mạng của Giê-su thời đó, vì tuy nhiều người đạo Cơ đốc tin rằng Giê-su xuất hiện tại Israel vì ở đó là Đất Thánh, nhưng kỳ thực thày đã xuất hiện ở Israel vì đó là nơi trên địa cầu con người có ít khả năng nhất nhận diện được Ki-tô. Con người ở đó bị chìm đắm, bị mắc kẹt trong tâm thức chết đến độ họ là kẻ khó lòng nhất nhận ra Ki-tô. Vì vậy thày đã muốn nêu tấm gương của thày ở đó, vì nếu thày có khả năng chạm được những người mù quáng nhất thì có hy vọng người khác cũng có thể được chạm. Và điều này chứng tỏ là sa nhân không thể thành công theo cách đó.
Một cách khác mà sa nhân đã đeo đuổi giấc mơ nói trên là chế tạo những máy móc không có sự suy tư cân nhắc đạo đức như con người và do đó sẽ nhắm mắt tuân theo mọi mệnh lệnh. Đây là giấc mơ về một siêu chiến binh, một người máy có khả năng bắn hạ bất cứ ai nó được lệnh bắn hạ vì nó không giống như con người. Tất nhiên đây là giấc mơ mà sa nhân đã đeo đuổi từ rất lâu trên các hành tinh khác, và từng có những ví dụ ở các hành tinh nơi chúng có khả năng tạo ra một cái gì giống như những con người clone trong phim Star Wars chẳng hạn – là cuộc chiến giữa những bản sao sinh sản một cách vô tính không có chút suy tư gì về đạo đức. Ở đây tuy không phải là sự sinh sản vô tính mà là sự chế tạo qua trung gian công nghệ, nhưng dẫu sao vẫn là cùng một ý tưởng.
Có những người không phải là sa nhân nhưng vẫn bị mê hoặc bởi nền công nghệ chế tạo ra giấc mơ đó. Trong phim Star Trek có một người tên là Data dường như là một rô-bốt, và tất nhiên trong khoa học viễn tưởng đầy rẫy những ví dụ tương tự. Rất nhiều người bị mắc bẫy trong giấc mơ này, và nếu con suy nghĩ những gì ta vừa nói, con sẽ thấy được sự mâu thuẫn. Con sẽ thấy nhược điểm của toàn bộ quan niệm là con có thể tạo ra một bộ máy có khả năng tự nhận biết. Ta vừa nói gì về ý muốn của sa nhân? Chúng muốn tạo ra một bộ máy có trí thông minh của con người mà không có khả năng cân nhắc những chuyện đạo đức “phiền phức” kia. Có điều là cái cho con người trí thông minh – ít ra thông minh vỏ ngoài – là bộ não cùng sự phức tạp của bộ não lẫn cách vận hành của bộ não, nhưng cái cho con minh triết cùng khả năng suy tư về đạo đức là cái ta cao hơn của con, tức là linh hồn theo cách gọi truyền thống nhưng là cái Ta Biết theo cách các thày gọi.
Con mang cái mà sa nhân gọi là khiá cạnh “phiền phức” của con người vì con có tự nhận biết. Người ta hoàn toàn có thể chế tạo một bộ máy có vẻ ngoài thông minh – mà hiện nay con thấy nơi các rô-bốt trò chuyện hay các loại máy tính khác – nhưng con sẽ không bao giờ tạo ra được một bộ máy tự nhận biết, và cái này thì tất nhiên sa nhân không muốn, và chúng biết rõ như vậy, nhưng chúng lại lừa gạt nhiều người khiến họ nghĩ rằng một bộ máy tự nhận biết là một chuyện khả thi. Và chính điều này đã thôi thúc nhiều người hứng thú lãnh vực này cho dù họ không phải là sa nhân.
Con thấy rõ giấc mơ đằng sau công nghệ AI chỉ là đúng vậy thôi – một ảo tưởng, một ảo tưởng hoàn toàn. Nhưng có một số nhà khoa học ngày nay trong các ngành thần kinh học hay vật lý học đã bắt đầu tuyên bố công khai là con người sẽ không bao giờ có thể tạo ra một cỗ máy như vậy. Có những nhà khoa học đã công khai đưa ra một cách giải thích mới về thế giới, rằng thế giới không phải là kết quả của một quá trình máy móc vô thức mà là kết quả hành động do những tác nhân có ý thức. Các nhà khoa học này còn nói rằng có những tác nhân ý thức ở nhiều tầng tâm thức khác nhau, nhiều tầng nhận biết khác nhau. Có một số tác nhân vượt khỏi tầng mức con người, ảnh hưởng đến các nguyên nhân đã khiến cho thế giới hiện hữu và vận hành như nó hiện đang vận hành.
Đây là một hướng phát triển mới khởi lên vì một số nhà khoa học đã thử nghiệm với trí thông minh nhân tạo hay với thần kinh học, và họ không tìm thấy bất kỳ bằng chứng khoa học nào đằng sau những khẳng định duy vật nói trên. Và do đó họ đã mở tâm ra đón nhận ý tưởng: “À, nếu chúng ta không thể giải thích những gì chúng ta quan sát trong khuôn khổ hệ tư tưởng duy vật thì chúng ta cần nhìn xa hơn duy vật.”
Đây là một trong số những tiềm năng của công nghệ này. Con có thể lấy các rô-bốt trò chuyện trên internet và con có thể thấy những gì đang xảy ra ngay bây giờ: Người ta nhận thức được là những chuyện được đưa lên internet chỉ vỏn vẹn là tạo vật của một cái máy, một thuật toán (algorithm). Và thuật toán này đã được lập trình để thu thập thông tin theo một cách nhất định – nó có thể hữu ích trong một số công việc thực tiễn nào đó, và như ta nói, nó có thể hữu dụng, nhưng điều này không có nghĩa là con có thể trông cậy đó là cái nhìn đầy đủ về một vấn đề, hay ngay cả một cái nhìn cao hơn về một vấn đề. Bởi vì người ta bắt đầu nhận thức là những thuật toán đó chỉ có khả năng thu thập thông tin về những gì đã có sẵn. Chúng không thể nghĩ ra một cái gì độc đáo. Chúng không thể suy nghĩ một cách sáng tạo. Chúng có thể thu thập thông tin, chúng có thể đưa ra kết luận dựa theo thông tin có sẵn, nhưng nếu không có thông tin về một vấn đề thì chúng sẽ làm gì đây? Chúng hoạt động dựa trên thông tin của dữ liệu, chúng không thể hoạt động khi không có thông tin, hay chúng không thể làm cho thông tin hiện ra như một trò ảo thuật.
Sự kiện này cũng dẫn đến nhận thức rõ hơn là con không thể tin vào mọi chuyện trên internet. Nhận thức này thật cần thiết vì con cũng biết là có những trại nuôi troll (troll farm) – là khi một số nước thiết lập những sở máy tính có nhân viên chuyên chỉ ngồi đó đăng bài lên các trang mạng truyền thông xã hội nhằm phát tán quan điểm tuyên truyền của chế độ. Càng ngày càng nhiều người nhận thức được hiện tượng này, và công nghệ AI cùng các rô-bốt trò chuyện sẽ càng nâng cao sự nhận thức này lên. Khi con ở trên internet, con cần cân nhắc xem là con đang nói chuyện với ai? Con đang tương tác với ai? Con đang lấy thông tin từ đâu? Đằng sau đó là cái gì? Những người đó đang muốn làm gì?
Trong tương lai người ta sẽ đặt vấn đề nhiều hơn về sự kiện con có thể tạo ra một rô-bốt trò chuyện hay một thuật toán có khả năng đưa ra những nguồn thông tin khá tinh xảo. Nhưng đâu là các tiêu chuẩn được cài đặt và lập trình trong các thuật toán sẽ định đoạt cách chọn thông tin và trình bày thông tin? Và điều này dẫn đến sự nhận thức là khi một tiêu chuẩn hay một hằng số được cài đặt vào lập trình, thì chính người lập trình có khả năng làm vậy với một hậu ý – người đó có thể mang một hậu ý hay một thâm ý đặc thù muốn trình bày thông tin theo một cách rất chọn lọc nào đó. Chẳng hạn, con có thể dễ dàng tạo ra một rô-bốt trò chuyện trình bày thông tin về cuộc chiến ở Ukraine hoàn toàn từ nhãn quan của nước Nga. Và con có thể ngụy trang nó theo nhiều cách, trình bày như thể ý định của Nga tấn công Ukraine là chân chính nhân từ, và hành động của Nga cũng nhân từ, và sự kiện có nhiều người bị sát hại chỉ do người Ukraine đã cưỡng chống lại. Con có thể dễ dàng tạo ra một rô-bốt như vậy. Và tất nhiên, có rất nhiều đại nghĩa khác mà con có thể ủng hộ và quảng bá theo cách này, và ở một mức độ nào đó, chuyện này đã có xảy ra rồi, tuy rằng cho đến nay phần lớn việc tuyên truyền chỉ mới xảy ra thông qua các trại nuôi troll nơi có người ngồi đó trên máy tính phụ trách đưa quan điểm lên mạng truyền thông xã hội.
Một lần nữa, khi công nghệ được đưa tới cùng cực, nó có thể khiến mọi người suy nghĩ lại và tái nhận định. Rốt cuộc, rất có thể nó sẽ dẫn đến chỗ là mọi người đều bắt đầu nhận ra là họ cần vô cùng cảnh giác, vô cùng sáng suốt về nguồn gốc thông tin mà họ nhận được, không chỉ trong các quyết định quan trọng cho đời mình mà cả những gì sẽ tạo ra thế giới quan của mình. Và điều này cuối cùng sẽ dẫn đến chỗ là mọi người bắt đầu suy nghĩ: “Làm thế nào tôi có thể tìm được một căn bản thực sự đáng tin cậy để hình thành thế giới quan của tôi?” Và nó có thể dẫn họ đến việc ngộ ra là, cuối cùng, căn bản này chỉ có thể đến từ những sinh thể vượt khỏi tầng cấp con người, những sinh thể không mang chút hậu ý nào và không có tự ngã. Nhưng căn bản này chỉ đến được nếu họ nâng cao tâm thức của họ mà thôi.
Nói cách khác trên cơ bản, công nghệ AI chỉ là việc thu thập thông tin có sẵn, nhưng thông tin này thì do con người tạo ra. Nó được tạo ra bởi những người ở một tầng tâm thức nào đó với một hậu ý nào đó. Và sẽ tới một điểm khi mọi người – nhiều người hơn là những người tâm linh hiện nay – bắt đầu lượng định: “Làm thế nào tôi tìm được thông tin không bị pha màu bởi những thâm ý phàm phu đó, những quan điểm và tin tưởng phàm phu đó? Làm thế nào tôi tìm được một điều gì đến từ một nguồn gốc trung hòa?”
Trên đây ít nhất là một vài tiềm năng cho nền công nghệ AI. Ta có thể nói nhiều hơn vì đây là một vấn đề rộng lớn phức tạp, nhưng ít ra con đã có một nền tảng để tái lượng định toàn bộ động lực của công nghệ này.